Op zaterdagavond 23 september ’23 vierde het Nederlandse Film Festival NFF in de Utrechtse Stadsschouwburg de première van Jos Stelling’s nieuwste film De dans van Natasja. Wel een rode gevel maar geen rode lopers en eindeloos op de hoeden en in de fondamenten gestoken veren vooraf, maar met echte sterren en crew, na de bubbels om in de stemming te komen.
Stelling’s inleiding tot de film is een ontroerende ouverture, evenzo zijn bescheidenheid om hen die hardnekkig spreken van zijn ‘laatste film’ bij te vallen, terwijl dat natuurlijk onzin is. Net zo onwaarschijnlijk als de laatste sigaret van Natasja en Daantje…
De dans van Natasja is een film die hij tijdens het hele proces van zes jaar op momenten niet had willen maken – ‘was ik er maar nooit aan begonnen’ – maar hem toch heeft gemaakt.
Als de zaallichten doven en de eerste beelden op het grote scherm zwart/wit oplichten, wordt de beklemmende sfeer in een oogwenk onuitwisbaar in ons zesde zintuig geëtst: dit kan bijna niet goed aflopen. Het is een kenmerkend doemgevoel in de films die in de jaren 1950 in Frankrijk werden gemaakt en het predicaat film noir kregen, na 1960 werd het genre als neo noir getypeerd, waarin melancholie, somberheid, schuld en nieuwe thema’s de stemmingen bepalen.
In die laatste groep neo noir valt wat mij betreft Le samourai van Melville, met Alain Delon, een schitterende film in Ektachrome blauwschakeringen. Stelling’s dans van Natasja past zeker in deze categorie meesterwerken. Zijn humor is live, zowel als in zijn film navrant, schrijnend.
De toeschouwer wordt door een veelvoud van omstandigheden voortdurend op het verkeerde been gezet: wat gebeuren er vreselijke dingen, en waarom vind ik ze geestig en moet ik er om lachen?
Ongelofelijk mooie locaties in schitterend verval – waar is het, in welk land zijn we: Duitsland, België? Blijkt Natasja (Anastasia Weinmar) een keiharde survivor te zijn en een medereiziger in de trein naar Moskou die een dik boek met gedichten van Poesjkin zit te lezen een ordinaire gelegenheidsdief.
Daantje (Bram Reurink/Willem Voogd) is een jochie dat is gevormd door zijn moeder (Hadewych Minis) en de man (Gène Bervoets) die denkt dat hij z’n vader is. Het huwelijk staat voortdurend op springen, knallende ruzies en overspel van beide ouders. Daantje keert steeds meer in zichzelf maar bouwt een inniger band op met zijn ‘vader’ die uiteindelijk in een inrichting eindigt, dan met zijn moeder die hem aan fraters uitlevert om van hem af te zijn. Die verstandhouding met zijn sigaren rokende vader is vastgelegd in een ontroerende scène in een prachtige, parkachtige setting.
De film verdient het om te worden beleefd, niet voordat hij is gezien tot in details te worden ontleed. Hij is te vergelijken met een heerlijke cake waarin greinsuiker is verwerkt: in elke hap zitten kleine, krokante ontploffinkjes die tot een verrassing leiden. Bovendien tijdloos – niet vast te pinnen op interieurs, autonummers en valuta. Ik ga nu mijn versie van koffie drinken: eerst wat melkschuim in het glas, daarna de espresso voorzichtig bijvullen. Niet roeren – elke slok een verrassing!
Laat Natasja niet ongezien. Jos Stelling werd na de laatste beelden van de film in een zaalvolle cluster omringd door het publiek met een minutenlange, staande ovatie tot stampen toe.
Een film waarover lang kan worden nagezeten!
Door Felix Visser
https://denuk.nl/jos-stelling-danst-met-natasja/
